Chaos en orde in de kosmos: Enkele (zelf)reflecties van Herakleitos en andere Ionische filosofen

KASK

Bij de oudste Griekse filosofen vinden we verschillende unieke pogingen om alles wat we om ons heen zien, te doorgronden. Al van in de 7de en 6de eeuw v.o.t. gaan Anaximander, Anaximenes en Herakleitos verder dan wat enkel met het blote oog zichtbaar is. Ze accepteerden niet langer de mythologische verklaringsmodellen, en gingen op zoek naar orde in de chaos van impressies in de schijnbaar steeds veranderende wereld. Hier maakt het abstracte denken een gigantische sprong: men zoekt naar wetmatigheden die nog nooit eerder benoemd zijn. In die zin zijn het dus ook eerder filosofen dan louter observatoren of wetenschappers. Ze beschouwden de kosmos zelf als iets organisch, iets groeiend, iets in ontwikkeling waarbij orde en chaos twee krachtige aspecten zijn. Daarenboven maakt de mens deel uit van deze levende kosmos, wat maakt dat reflecties over orde en chaos in de kosmos ook reflecties zijn over de mens zelf. Anaximander, Anaximenes en Herakleitos zijn niet zomaar ‘natuurfilosofen’, zoals ze vaak benoemd worden, die zich enkel bezig hielden met de kosmos, maar ze reflecteerden tegelijkertijd ook over de mens daarbij. We zitten hier met nog een archaïsche werkelijkheidservaring waarbij er nog geen radicale differentiatie of oppositie tussen het eigen, onlichamelijke zelf en de lichamelijke of fysische buitenwereld; tussen ‘innerlijke wereld’ en een bewustzijnsonafhankelijke buitenwereld – reflecties over chaos en orde waren eveneens een manier om aan zelfreflectie te doen. Deze soms bevreemdende maar intrigerende visies gunnen we dan ook in deze lezing méér dan één blik waardig. 

2de namiddagsessie Lezing